winkelmandje De metamorfose van het Goetheanum
Samuel Jonas van der Sloot
Op de achterflap stelt de auteur (35) dat de twee belangrijkste gebouwen waarmee Rudolf Steiner zijn bouwimpuls introduceerde, een tragische geschiedenis hebben. Het eerste Goetheanum brandde af en van het tweede Goetheanum werd alleen de buitenkant door Steiner ontworpen. Het verloren gaan van het eerste maakte echter wel mogelijk dat de metamorfosegedachte op het hele tweede Goetheanum zichtbaar kon worden. Met dit boek wil de auteur bijdragen aan de beantwoording van de vraag hoe Steiners leerlingen het tweede Goetheanum zouden moeten voltooien. Het boek heeft dan ook alle kenmerken van een werkboek. Het ziet er eenvoudig maar verzorgd uit, met goed ondersteunend tekenwerk van de auteur. Het is weldadig om aan een dergelijk onderwerp eens in het Nederlands te kunnen werken.
Hoewel hij het soms hardgrondig oneens is met bestuurlijke en ontwerpbeslissingen bij de verbouwing van de Goetheanumzaal in 1998, blijft hij daar constructief over spreken. Zijn weerstand tegen de gang van zaken heeft de auteur er toe kunnen brengen een constructieve visie te ontwikkelen. De ondertitel is verbazend: 'Een inleiding in de bouwgedachte van Rudolf Steiner en een bijdrage aan de vormgeving van de grote zaal in het jaar 2040'. Van het eerstgenoemde zijn er genoeg en het tweede motief lijkt uit de lucht gegrepen.
Het boek kent drie delen. Het eerste deel is een inleiding op de architectuurimpuls van Steiner met beschrijving van het eerste Goetheanum en de ontwerpen voor het tweede, alsmede de zaalverbouwingen van 1957 en 1998. De inhoud bevat vele originele gezichtspunten. Interessant is bijvoorbeeld de constatering dat wetenschap en kunst aan de geboorte van een hoger ik bij mens bijdragen als een vader en een moeder. Of de beschrijving van hoe Steiner integer positie koos ten opzichte van theosofische, rozenkruiser en vrijmetselaarsimpulsen. Maar het gaat bijvoorbeeld weer ver om leerlingen die Steiners impuls niet oppakten innerlijke oppositie toe te dichten. Ook Steiners gezondheid en de sociale strijd in de vereniging na zijn dood zijn geen onmisbare feiten in het kader van dit boek.
Het tweede deel wordt boeiend. Hierin wordt het bekende materiaal van Steiner geordend, wordt het gebouwmotief uitgelegd en wordt de metamorfose toegelicht. Op grond van een studie van Peter Wolf maakt de auteur een interessante uitwerking. Wolf laat zien dat de 7 motieven van de zuilen die in het eerste Goetheanum aanwezig waren, in omgekeerde volgorde weer herkenbaar zijn aan de buitenkant van het tweede. Alsof het binnenste buiten is gekeerd. Kort gezegd bouwt de auteur hier op verder. Het bouwmotief dat in het eerste Goetheanum boven de westingang een plek kreeg is bij het tweede Goetheanum als vormen over de hele buitenkant terug te lezen. Dan wordt de toneelmond van het eerste tot de westingang van het tweede en wordt het motief boven de plek waar de mensheids-representant geplaatst had moeten worden, bij het tweede Goetheanum de nieuwe toneelmond.
In het derde deel is er, met literatuuronderzoek en een gedachtenexperiment met de kleine koepel, veel te vinden over hoe de zaal er uit zou kunnen zien. De verbouwing van 1998 kan als een waardevolle schakel in een lang tijdsproces worden geplaatst. De auteur heeft telkens bronnen gevonden die als puzzelstukjes bijdroegen aan de oplossing van het vraagstuk. Die omspant een tijdsboog die tot 2040 kan worden doorgetrokken Vooral als met deze aanzet andere onderzoekers in groepsverband zich inspannen om bijdragen te vinden, kunnen de verwachtingen omtrent de uitkomsten hoog gespannen zijn. Het verdient in het Duits vertaald te worden, doch daaraan voorafgaand zouden Nederlandse studiegroepen een bijdrage kunnen leveren aan het versterken van de helderheid. Want hoewel de grote lijn als een krachtige hypothese overkomt, zijn er op details wel zeer veel momenten waarop er niet goed met de auteur is mee te komen in zijn conclusies. Zoals gezegd, een echt werkboek.
Peter Oterdoom in ABC Antroposofie nr. 7
De metamorfose van het Goetheanum
Samuel Jonas van der Sloot · alles van deze auteur
€ 7.50
ISBN 9080603449
